Boydek-khómets (YIVO)

Boydek-khómets1 - Die Verbrennung des Gesäuerten

Der erev2 peysekh3 kumt alts neenter. In shtub kokht un zidt. Di luft aleyn trogt zikh mit a tsiter.

"S’t oysgevashn do? Un in yenem vinkl? Ze, rayb op gut di politses4. Na dir pesakhdike hantikher!"

Khave zogt unter5 yedern, vemen zi khapt nokh on.

"Du, Sashe," shrayt zi tsu der kristlikher dinst, "Gey mit dayn khómets tsu aldi shvartse yor! Trog es avek in keler arayn, vest esn dortn mit Ivanen!"

Khave shlept di letste khometsdike keylim6, shtupt zey ale mitamol7 in a finstern almer8 arayn. Di ale zakhn nutst zi a gants yor, un itst vil zey zi gor nisht onkukn, shtupt zey shir9 nit mit di fis. Ot shtelt zi zikh op a Fartsimerte10. Es hot ir a shimer geton a shotn mel fun der shvartser blekh, vu zi hot gebakn Flodn un Pletslekh.

"Vu iz der Tate? Er volt kumen, volt er shoyn oykh dem Shatn Mel farbrenen ..."

Zey shtupt arayn di blekh in almer, zi zol ir mer nit shtekhn in di oygn.

Do tsedrapet11 zi zikh di hent. Zi git a kuk: pitslekh gele12 retekhlekh13 – krikht nisht aroys fun dem ribeyzn14.
"An onshikenish15 mit dem khómets! Nisht aroyskrikhn fun im! Kinder, der rebe hot dokh aykh geheysn oysdreyen di keshenes16. Iz vos vort ir? Ot kumt bald der tate farbrenen dem khómets.

Khave krikht aleyn17 arayn in di keshenes.

"Oy, kitslt mikh nisht! Ir vet mir opraysn di gantse keshene mit ayer boydek- khómets!"

S’ iz nit gring oystsuraynikn in eyn rege18 zeyere keshenes. Farn gantsn yor  hot men gehaltn in eyn farshtekn ahin, vos nor men ken gefinen say19 in shtub, say oy(a)f der gas. Kukn tsu di brider – bay vemen hot zikh ongeklibm20 mer brekelekh in di vinklekh.

"Sha, der tate geyt!" - Di keshenes dreyen zikh gikh21 tsurik arayn.

Der tate kumt farbrenen dem khómets! S’ geyt op bay Khaven dos harts. Dem tatn’s ponem – Ernst, vi in shtub iz vos farlorn gegangen un er darf es oy(a)fzukhn.

Fun zayn shvartsn hut falt oy(a)f  im a shatn. Men derlangt im an ongetsundene likht. Dos fayerl loykht oy(a)f zayn blasn ponem.

"Ir hot a fledervish?" - git er shtil a zog.

Ale kinder geyen im nokh on a vort. Me hert yedns otem. Der tate mit dem likht un feder in eyn hant, mit hiltsernem lefl in der anderer, shart iber ale unterfenster, ale vinklekh, politses, khotsh zey zaynen ersht ongevashn. Er farkrikht in sforim22-almer, zukht tsvishn di gemores23 , zukht vi men volt fun im vos bahaltn. Mitamol shtupt er zikh on oy(a)f24 a shtikl khómets, vos nisht kukndik oy(a)f der putseray, hot zikh fort ergets farshtekt in a vinkl, tsi Khave hot mit mit a kivn25  untergeleygt, der tate zol tsufil nisht zukhn.

Gibm a blik zayne oygn. Dos likht tsebrent zikh mit zey ineynem, vi er volt gefinen an oytser26. Der tate farkhapt di ale gefunene brekelekh, klaybt zey tsunoyf in a keykele papir un trogt zey, vi a korbm27, glaykh tsum brenendikn oyvn. Dos fayer varft zikh on oyfn pekele. Zayne oygn flamen oy(a)f mit dem fayer, vos frest di brekelekh khómets.

"Got tsu danken!" git Khave a zifts. "Mir veln hobm a koshern peysekh!"

1) boydek-khomets zayn oyszukhn un oysramen dem khomets far peysekh - boydek zayn: unterzukhn, batrakhtn [iwrith: b(e)dikat khaméts]
   חמץ der [khomets] gezayerts, zoyers, a shpayz oder a getrenk vos anthalt melshtofn un iz dariber farvert um peysekh
2) בֿ ער [erev] – dem tog far ..., kurts far, hart far, Vorabend von ...
3) פסח der [peysekh] nomen funem yon-tev, vos heybt zikh on dem 15. nisn (7. Monat d. jüd. Kalenders – März/April)un doyert akht teg.
4) politse(s) Regal(e),
5) unterzogn: vorsagen (подсказать), suggerieren  untersagen! hier: vorschreiben
6) ליםכּ ליכּ [keyle-keylim] di gefes, geshir
7) Schrank
8)
fast, beinahe
9) fartsimert vern: vor Schreck erstarren
10) zerkratzen
11) gelbe
12)
kleine Rettichstückchen
13) Unglück
14) keshene-keshenes di, hier: Hosentaschen, Kleidertaschen
15) רגע di [rege-reges] Moment, Augenblick
16) say ... say, sowohl ... als auch (in der Aufzählung)
17) angesammelt von „onklaybm"
18) schnell
19) (ים) ספֿר der/dos [seyfer-sforim] bukh,, yidish religyez bukh, tanakh (Bibel)
20) גםרא di [gemore] hier: band fun talmud (Talmudband(foliant))
21) יװןכּ der [kivn- kivns] meyn, tsil, kavone (Absicht)
22) אוצר der [oytser –oytsres] Schatz
23) (ות) קרבן der [korbm-karbones] ofer (Opfer)